Feiten en fabels over het darmmicrobioom

Stel je voor dat je een complex microkosmos in je draagt die je spijsvertering, immuunsysteem, stemming en zelfs je gewicht beïnvloedt. Klinkt als sciencefiction? In werkelijkheid bepaalt het microbioom – een uniek netwerk van micro-organismen – veel meer dan alleen je darmgezondheid. Maar wat gebeurt er als dit evenwicht verstoord raakt? Kunnen antibiotica het vernietigen? En bestaan er echt ‘goede’ en ‘slechte’ bacteriën? In dit artikel ontdek je alles over feiten en fabels rondom het darmmicrobioom!

Inhoudsopgave

• Wat is het microbioom?
• Zijn alle darmbacteriën goed – feit of fabel?
• Vernietigen antibiotica het darmmicrobioom – feit of fabel?
• Genezen pro- en prebiotica alle darmproblemen – feit of fabel?
• Beïnvloedt het darmmicrobioom de mentale gezondheid – feit of fabel?
• Bepaalt het darmmicrobioom ons gewicht – feit of fabel
• Een gezond darmmicrobioom versterkt het immuunsysteem – feit of fabel?
• Samenvatting

Wat is het microbioom?

Het microbioom omvat alle micro-organismen die het menselijk lichaam bewonen, waaronder bacteriën, virussen en schimmels. Ze komen voor op de huid, in de mondholte, in de darmen en in andere delen van het lichaam. Het darmmicrobioom verwijst specifiek naar de microben die de darmen bevolken (NHI, 2025).

Zijn alle darmbacteriën goed – feit of fabel?

De darmen bevatten een mix van ‘goede’ en ‘slechte’ bacteriën.

Lactobacillen en Bifidobacteriën behoren tot de belangrijkste ‘goede’ darmbacteriën en spelen een cruciale rol in de gezondheid van het darmmicrobioom. Onderzoek toont aan dat Bifidobacterium-stammen de darmgezondheid bevorderen, ontstekingsremmende processen ondersteunen, het immuunsysteem versterken en klachten zoals een opgeblazen gevoel en buikpijn kunnen verminderen (Satish Kumar, L. et al, 2022; Zhang, Y. J. et al., 2015). Lactobacillus-soorten produceren melkzuur, wat helpt bij het handhaven van een zure omgeving in de darmen (Wan, Z. et al., 2022). Daarnaast ondersteunen ze de darmbarrière, weren ze ziekteverwekkers af en reguleren ze immuunreacties (Huang, T. et al., 2023). Deze bacteriën spelen ook een rol bij de synthese van belangrijke vitaminen zoals B3, B6 en B9 (Hamzehlou, P. et al., 2018).

Aan de andere kant kunnen er ook ‘slechte’ bacteriën in de darmen leven, die schadelijk kunnen zijn als ze zich te veel vermenigvuldigen of giftige stoffen produceren.
Een infectie met Clostridioides difficile kan bijvoorbeeld ernstige diarree, buikpijn en koorts veroorzaken, vooral wanneer het evenwicht van het darmmicrobioom door antibiotica is verstoord (Mayo Clinic, 2023). Een ander voorbeeld is Escherichia coli. Als er te veel van deze bacteriën aanwezig zijn of er ziekmakende varianten ontstaan, kunnen ze diarree of lichte koorts veroorzaken (Cleveland Clinic, 2023).

Een evenwichtig darmmicrobioom met een grote diversiteit aan micro-organismen is daarom essentieel voor een goede gezondheid.

Wist je dat je darmmicrobioom net zo uniek is als je vingerafdruk?

Iedereen heeft een unieke samenstelling van micro-organismen, die wordt beïnvloed door genetica, voeding, omgeving en levensstijl. Deze unieke bacteriegemeenschap heeft op haar beurt invloed op je gezondheid, zoals je energieniveau, je weerstand tegen ziekten en je algemene welzijn (Williams, S., 2024). Door bewuste keuzes te maken in je levensstijl en voeding kun je het potentieel van je darmmicrobioom optimaal benutten.

Vernietigen antibiotica het darmmicrobioom – feit of fabel?

Antibiotica hebben zowel op de korte als op de lange termijn invloed op het darmmicrobioom. Ze werken breed en doden niet alleen de ‘slechte’ bacteriën, maar ook de ‘goede’ darmbacteriën. Dit leidt tot een verminderde diversiteit en een veranderde samenstelling van het darmmicrobioom (Labor Limbach, 2024).

Het goede nieuws is dat het darmmicrobioom zich na een antibioticakuur weer kan herstellen. Hoe snel dit gebeurt, hangt af van het type antibioticum, de duur van het gebruik en individuele factoren zoals voeding en levensstijl. Dit herstelproces kan weken tot maanden duren (Ng, K. M., et al., 2019; UCLA Health, 2024).

Genezen pro- en prebiotica alle darmproblemen – feit of fabel?

• Probiotica zijn voedingsmiddelen of supplementen die levende micro-organismen bevatten en bedoeld zijn om de ‘goede’ bacteriën (normale microflora) in het lichaam te behouden of te verbeteren. Ze komen voor in gefermenteerde voedingsmiddelen zoals yoghurt, zuurkool en kefir.

• Prebiotica zijn voedingsstoffen (meestal vezelrijke voedingsmiddelen) die dienen als voedsel voor de menselijke microflora. Ze worden gebruikt om de balans van deze micro-organismen te verbeteren. Belangrijke prebiotica zijn inuline en oligofructose, die te vinden zijn in onder andere uien, knoflook, bananen en cichorei.

Bron: Mayo Clinic, 2022.

Pro- en prebiotica worden momenteel vooral als voedingssupplementen beschouwd en niet als geneesmiddelen, wat hun klinische toepassing beperkt. Ze ondersteunen de darmgezondheid, maar kunnen niet alle darmproblemen genezen. Probiotica bevorderen nuttige bacteriën, verminderen schadelijke stoffen en produceren gezondheidsbevorderende stoffen. Prebiotica dienen als voeding voor de goede darmbacteriën, stimuleren hun groei en dragen zo bij aan een gezonde darmflora en de behandeling van bepaalde aandoeningen (Ji, J. et al., 2023).

Pre- en probiotica kunnen bepaalde ziekten positief beïnvloeden. Een studie toont aan dat probiotica, prebiotica en synbiotica ontstekingen in de darm kunnen verminderen en verbetering kunnen bieden bij inflammatoire darmziekten (Zhang, X. F., et al., 2021). Bij aandoeningen zoals de ziekte van Crohn en acute pancreatitis tonen ze echter geen aantoonbaar effect (Wilkins, T., & Sequoia, J., 2017).

Beïnvloedt het darmmicrobioom de mentale gezondheid – feit of fabel?

Het darmmicrobioom speelt een cruciale rol bij de mentale gezondheid. Dysbiose – een verstoorde balans van darmbacteriën – wordt in verband gebracht met aandoeningen zoals angststoornissen, depressie, bipolaire stoornissen en schizofrenie. Onderzoek toont aan dat mensen met psychische klachten vaak een lagere microbiële diversiteit hebben en een tekort aan gezondheidsbevorderende bacteriën, terwijl ontstekingsbevorderende micro-organismen vaker voorkomen (Xiong, R. G. et al., 2023).

Een beschadigde darmbarrière als gevolg van dysbiose kan er bijvoorbeeld toe leiden dat bacteriën in de bloedbaan terechtkomen en ontstekingsreacties veroorzaken. Deze ontstekingen kunnen het hele lichaam beïnvloeden en in verband worden gebracht met psychische stoornissen (Mhanna, A. et al, 2024). Daarnaast kan dysbiose de productie van neurotransmitters verstoren die de stemming reguleren. Dit kan leiden tot een disbalans in de hersenen en een verhoogde kwetsbaarheid voor psychische aandoeningen (Delanote, J. et al., 2024).

Bepaalt het darmmicrobioom ons gewicht – feit of fabel?

Het darmmicrobioom speelt een centrale rol bij gewichtsbeheersing, zoals uit onderzoek blijkt. Het beïnvloedt onder andere de energieproductie, vetopslag en ontstekingsprocessen (Liu, B. N. et al., 2021).

Studies tonen aan dat mensen met een divers darmmicrobioom over het algemeen een gezonder gewicht hebben, omdat een hoge bacteriële diversiteit de stofwisseling efficiënter reguleert en de energieopname uit voeding optimaliseert (Menni, C. et al., 2017).

Bepaalde bacteriën, zoals Christensenellaceae, Methanobacteriales, Lactobacillus, Bifidobacteria en Akkermansia, komen vaker voor bij slankere mensen (Liu, B. N. et al., 2021). Daarentegen laten studies zien dat mensen met obesitas vaak een verhoogde verhouding van Firmicutes ten opzichte van Bacteroidetes hebben op stamniveau – een kenmerkend patroon van het darmmicrobioom bij obesitas (Liu, B. N. et al., 2021).

Een gezond darmmicrobioom versterkt het immuunsysteem – feit of fabel?

Een gezond darmmicrobioom ondersteunt het immuunsysteem door ziekteverwekkers af te weren, de slijmvliesbarrière te versterken en immuuncellen te reguleren. Ongeveer 70–80% van de immuuncellen bevindt zich in de darmen, waar een complex samenspel plaatsvindt tussen het darmmicrobioom, het darmepitheel en het slijmvliesimmuunsysteem (Wiertsema, S. P. et al., 2021).

Onderzoek toont aan dat signalen van darmbacteriën een cruciale rol spelen bij de ontwikkeling van de afweer (Wu, H. J. et al., 2021). Een dysbiose kan de immuuntolerantie verstoren, chronische ontstekingen bevorderen en aandoeningen zoals inflammatoire darmaandoeningen, auto-immuunziekten en darmkanker in de hand werken. Bovendien verhoogt het de darmdoorlaatbaarheid, wat de immuunfunctie verder verzwak (Toor, D. et al, 2019).

Samenvatting

• Zijn alle darmbacteriën goed? → Fabel. Er zijn nuttige en schadelijke bacteriën. Een disbalans kan spijsverteringsproblemen en infecties veroorzaken.
• Vernietigen antibiotica het darmmicrobioom? → Feit. Ze doden ook goede bacteriën, waardoor het darmmicrobioom verzwakt. Het herstel duurt weken tot maanden.
• Genezen pro- en prebiotica alle darmproblemen? → Fabel. Ze ondersteunen het darmmicrobioom, maar zijn geen wondermiddel.
• Heeft het darmmicrobioom invloed op de psyche? → Feit. Een disbalans kan ontstekingen en aandoeningen zoals depressie bevorderen.
• Bepaalt het darmmicrobioom ons gewicht? → Feit. Bepaalde bacteriën bevorderen een gezonde stofwisseling, terwijl andere in verband worden gebracht met overgewicht.
• Versterkt een gezond darmmicrobioom ons immuunsysteem? → Feit. Het beschermt tegen infecties en reguleert immuunreacties, terwijl een dysbiose het risico op ziekten verhoogt.