HPV en kanker begrijpen

Inhoudsopgave 

• Wat is HPV?
• Hoe wordt HPV overgedragen?
• Hoe veroorzaakt HPV kanker?
• Welke soorten kanker veroorzaakt HPV?
• Welke soorten hoge- risico HPV kanker veroorzaken?
• Hoe weet ik of ik hoog-risico HPV heb?
• Hoe kan ik mijn risico op kanker door HPV beperken?

Wat is HPV?

Humaan papillomavirus (HPV) is een veel voorkomende groep virussen waarvan er meer dan 200 soorten zijn. De meeste typen HPV veroorzaken gewone wratten en worden verspreid door niet-seksueel contact, zoals huid-op-huidcontact of contact met besmette oppervlakken. Ongeveer 40 typen HPV kunnen het genitale gebied (vulva, vagina, cervix, penis, scrotum, anus), mond of keel infecteren en worden verspreid via seksueel contact (CDC, 2021). Seksueel overdraagbare HPV de meest voorkomende seksueel overdraagbare infectie ter wereld – 80% van de seksueel actieve personen zal op enig moment tijdens hun leven een HPV-infectie ervaren (NFID, 2022). Hoewel de meeste seksueel overdraagbare HPV-infecties na verloop van tijd vanzelf verdwijnen, kunnen sommige in het lichaam blijven bestaan en gezondheidsproblemen veroorzaken. Sommige soorten seksueel overdraagbare HPV veroorzaken genitale wratten. Hoewel onaangenaam, wordt deze vorm van HPV als een laag risico beschouwd omdat het niet is gekoppeld aan kanker of andere gezondheidsproblemen. Bepaalde soorten seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen echter leiden tot kanker en staan ook bekend als hoog-risico HPV (NIH, 2021).  In dit artikel wordt uitgelegd hoe HPV verband houdt met kanker en hoe je jouw risico op complicaties door hoogrisico HPV kunt verminderen.

Hoe wordt HPV overgedragen?

Seksueel overdraagbare HPV wordt verspreid door vaginale, anale of orale seks met iemand die het virus heeft, of door nauw huid-op-huidcontact. Dit betekent dat HPV soms nog kan worden overgedragen, zelfs als een condoom of een andere barrière wordt gebruikt, of als er geen geslachtsgemeenschap is (NIH, 2021). Een persoon met HPV kan het virus ook overbrengen, zelfs als ze geen symptomen hebben. Dit is de reden waarom HPV zo vaak voorkomt: de meeste mensen zijn zich er niet van bewust dat ze het virus hebben en geven het onbewust door aan anderen. Verder zijn er beperkte tests beschikbaar voor HPV – er zijn momenteel geen goedgekeurde HPV-tests voor mannen, en de meeste tests voor vrouwen controleren alleen op hoogrisicotypes (NIH, 2021). 

Meestal verwijdert het immuunsysteem van het lichaam HPV binnen twee jaar na infectie uit het lichaam, en bijna iedereen die seks heeft, krijgt op een bepaald moment in zijn leven HPV (Radboud UMC, 2022). Daarom is het niet nodig om je te schamen of bang te zijn als je merkt dat je HPV hebt – het is heel gewoon en soms moeilijk te detecteren. Bovendien, hoewel er geen remedie is voor HPV, zullen de meeste mensen de infectie vanzelf genezen zonder enige behandeling. 

Hoe veroorzaakt HPV kanker?

Zoals eerder vermeld, geneest het immuunsysteem van het lichaam vaak binnen enkele jaren na infectie op natuurlijke wijze HPV met hoog en laag risico. In sommige gevallen verdwijnt de infectie echter niet en blijft deze in het lichaam aanwezig. Wanneer HPV met een hoog risico in het lichaam achterblijft, kan het andere lichaamscellen infecteren en veranderingen in het cel-DNA veroorzaken. Hierdoor kunnen cellen na verloop van tijd ongecontroleerd gaan groeien, wat kan leiden tot kanker (CDC, 2021).

Welke soorten kanker veroorzaakt HPV?

Baarmoederhalskanker is de belangrijkste kanker die verband houdt met HPV met een hoog risico. De meeste gevallen van baarmoederhalskanker worden veroorzaakt door HPV. Bovendien worden de meeste kankers van de vagina, vulva, penis en anus ook veroorzaakt door HPV, evenals de meeste orofaryngeale kankers (zoals de amandelen en de basis van de tong). HPV vormt een kankerrisico bij zowel vrouwen als mannen, daarom zou het voorkomen van HPV-infecties voor iedereen een prioriteit moeten zijn (CDC, 2022).

Aantal kankers veroorzaakt door HPV in de VS, 2020

Bron: CDC

Welke soorten hoge- risico HPV kanker veroorzaken?

Er zijn ongeveer 14 HPV-types met een hoog risico die verband houden met kanker. De meeste HPV-gerelateerde kankers worden echter veroorzaakt door typen 16 en 18. HPV-typen 16 en 18 zijn verantwoordelijk voor 70% van de baarmoederhalskanker en precancereuze laesies. Andere typen HPV met een hoog risico zijn: 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66 en 68 (NIH, 2021).

Hoe weet ik of ik hoog-risico HPV heb?

In tegenstelling tot HPV met een laag risico dat zichtbare genitale wratten kan veroorzaken, heeft HPV met een hoog risico geen symptomen tot na celveranderingen of kanker. HPV-gerelateerde celveranderingen in de baarmoederhals worden meestal gecontroleerd met een uitstrijkje, een test waarbij een monster van cellen uit de baarmoederhals wordt genomen om te controleren op kanker of precancereuze celveranderingen (NIH, 2021). In de afgelopen jaren zijn HPV-tests op grotere schaal gebruikt voor het controleren van infecties van de vulva, vagina of baarmoederhals. Deze tests kunnen HPV-infecties met een hoog risico detecteren, maar niet of er celveranderingen hebben plaatsgevonden. Dit betekent dat als de uitslag van een HPV-test positief is, een vervolguitstrijkje nodig is. Helaas is er momenteel geen goedgekeurde HPV-test voor infecties van de penis, anus, mond of keel. Daarom is preventie van hoog-risico HPV gunstig voor iedereen.

Homed-IQ biedt nu thuis HPV-testen voor vrouwen aan. Deze eenvoudige uitstrijkjes controleren op risicovolle HPV-typen via een vaginaal uitstrijkje en kunnen in de privacy van je huis worden uitgevoerd. Thuis HPV-testen kunnen nuttig zijn voor personen die willen weten of ze momenteel zijn geïnfecteerd met HPV met een hoog risico, maar niet in aanmerking komen voor screening door de overheid, of die andere belemmeringen ondervinden om toegang te krijgen tot HPV-gerelateerde testen. HPV-testen kunnen echter geen diagnose stellen van cervicale celveranderingen of kanker, en een vervolguitstrijkje is altijd vereist na een positieve HPV-test.

Hoe kan ik mijn risico op kanker door HPV beperken?

De meest effectieve manier om hoogrisico HPV-infecties bij zowel mannen als vrouwen te voorkomen, is zich tegen HPV te laten vaccineren. Het HPV-vaccin beschermt tegen de meest risicovolle vormen van HPV, waaronder typen 16 en 18, evenals de meest voorkomende stammen die genitale wratten veroorzaken (CDC, 2021). HPV-vaccinatie is het meest effectief als het wordt toegediend voordat je seks hebt, maar zelfs als je al seksueel actief bent, is het nog steeds een goede beslissing om je te laten vaccineren. De CDC en het Nederlands Instituut voor de Volksgezondheid (RIVM) adviseren mannen en vrouwen vóór de leeftijd van 26 jaar te vaccineren (CDC, 2022) (RIVM, 2022). Vaccinatie wordt voor de meeste mensen ouder dan 26 jaar niet aanbevolen, omdat HPV-infectie in deze leeftijdscategorie minder voordelen biedt. Volwassenen van 27-45 jaar kunnen echter besluiten om het HPV-vaccin te krijgen nadat ze met hun huisarts hebben gesproken.

Hoewel screeningprogramma’s van de overheid in verschillende landen mogelijk alleen HPV-vaccinaties aanbieden aan vrouwen, moeten mannen vaccinatie overwegen om hun eigen risico op kanker te verlagen en de verspreiding van HPV naar vrouwelijke partners te voorkomen. Naast vaccinatie verminderen veilige sekspraktijken zoals condoomgebruik het risico op HPV, hoewel ze geen perfecte bescherming bieden (CDC, 2022). 

Ten slotte is screening een belangrijke manier om baarmoederhalskanker te voorkomen of in een vroeg stadium op te vangen. Hoewel de testrichtlijnen per land verschillen, wordt aanbevolen om alle lokale richtlijnen voor screening te volgen met behulp van HPV-testen of uitstrijkjes. Gehoopt wordt dat in de toekomst het aantal sterfgevallen door HPV-gerelateerde kankers aanzienlijk kan worden verminderd door middel van bevolkingsbrede vaccinatie en regelmatige screening.