Anticonceptie zonder hormonen: Hoe anticonceptie zonder hormonen te gebruiken
Niet-hormonale anticonceptie omvat een reeks methoden, zoals condooms, die zwangerschap voorkomen zonder gebruik van hormonen. Deze methoden verstoren de hormonale balans van je lichaam niet en zijn een goed alternatief voor wie de bijwerkingen van hormonale anticonceptie wil vermijden. Toch blijft bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) belangrijk, want veel van deze methoden beschermen daar niet tegen. In dit artikel bespreken we verschillende niet-hormonale anticonceptiemethoden en bekijken we hun voor- en nadelen. Met deze informatie kun je beter geïnformeerde keuzes maken voor je gezondheid en welzijn.
Inhoudsopgave
-
Waarom vermijden steeds meer vrouwen hormonale anticonceptie?
-
Bieden niet-hormonale anticonceptiemiddelen bescherming tegen soa's?
-
Wat is de Pearl Index precies?
-
Wat zijn de alternatieven voor hormonale anticonceptie?
Waarom vermijden steeds meer vrouwen hormonale anticonceptie? De keuze om geen hormonale anticonceptie te gebruiken is vaak heel persoonlijk. Veel vrouwen maken zich zorgen over lichamelijke bijwerkingen zoals gewichtstoename en hoofdpijn, en over gezondheidsrisico's op lange termijn zoals trombose of borstkanker. Ook mentaal kunnen er klachten zijn, zoals stemmingswisselingen of een sombere stemming. Daarnaast geven veel vrouwen aan minder zin in seks te hebben door hormonale anticonceptie. Bezorgdheid over vruchtbaarheid op de lange termijn of onbekende bijwerkingen van nieuwe middelen spelen ook een rol (Guen et al, 2021).
Bieden niet-hormonale anticonceptiemiddelen bescherming tegen soa's?
Niet alle niet-hormonale anticonceptiemiddelen beschermen tegen soa's. Condooms (zowel voor mannen als vrouwen) zijn effectief tegen veel soa's, maar andere methoden zoals koperspiralen of natuurlijke methoden bieden geen bescherming. Soa's kunnen uiteenlopende klachten geven, van jeuk en huiduitslag tot ernstige aandoeningen zoals hiv. In 2020 schatte de WHO 374 miljoen nieuwe infecties met een van de vier belangrijkste soa's: chlamydia (129 miljoen), gonorroe (82 miljoen), syfilis (7,1 miljoen) en trichomoniasis (156 miljoen) (WHO, 2023). Kies je voor een niet-hormonale methode, neem dan extra voorzorgsmaatregelen tegen soa's, zeker bij meerdere partners, een open relatie of een nieuwe partner. Regelmatige soatests en open communicatie met je partner over seksuele gezondheid zijn essentieel (CDC, 2023).
Wil je meer inzicht in je gezondheid?
Thuis-soatests zoals die van Homed-IQ bieden een handige en discrete manier om regelmatig je seksuele gezondheid te checken. Met testen zoals de Uitgebreide Soatest, de Basis 4 Soatest of de Syfilistest kun je zonder doktersafspraak meerdere of specifieke soa's testen. Regelmatig testen is belangrijk om infecties vroeg op te sporen en te behandelen.
Wat is de Pearl Index precies?
De Pearl Index geeft aan hoe effectief een anticonceptiemethode is. Het cijfer laat zien hoeveel van de 100 vrouwen binnen een jaar zwanger worden bij gebruik van een bepaalde methode. Een lage Pearl Index betekent hoge betrouwbaarheid, een hoge juist minder. Vaak wordt dit getal berekend onder ideale omstandigheden en houdt het geen rekening met gebruikersfouten. In de praktijk is de effectiviteit daarom vaak lager. Voorbeeld: de Pearl Index van condooms ligt tussen de 2 en 12. Voor het koperspiraal ligt dit cijfer meestal onder de 1, terwijl het bij coïtus interruptus tussen de 18 en 22 ligt (Trussell& Portmann, 2013).
Wat zijn de alternatieven voor hormonale anticonceptie?
Bij het kiezen van de juiste anticonceptie spelen veel factoren mee: je gezondheid, levensstijl, voorkeuren, de effectiviteit van de methode en of deze bescherming biedt tegen soa's. Twijfel je? Overleg dan met je arts.
Barrièremethoden
Barrièremethoden voorkomen zwangerschap door te zorgen dat zaadcellen niet in de baarmoeder komen. Bekende methoden zijn condooms en pessaria.
Condooms: Gemaakt van latex, polyurethaan of synthetisch materiaal. Externe condooms gaan over de penis, interne condooms (ook "vrouwencondooms" genoemd) worden in de vagina ingebracht. Correct gebruikt beschermen ze tegen zwangerschap én soa's.
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Beschermen tegen meeste soa's | Kunnen allergieën of irritatie veroorzaken (bijv. latex) |
| Geen hormonale bijwerkingen | Moeten bij elk seksueel contact juist worden gebruikt |
| Makkelijk verkrijgbaar en goedkoop | Kunnen scheuren of afglijden |
| Geen doktersrecept nodig | Kunnen gevoel verminderen |
Pessarium: Zachte siliconen koepel die in de vagina wordt ingebracht om de baarmoedermond af te dekken. Moet samen met zaaddodende gel worden gebruikt en blijft minstens zes uur na seks zitten. Moet worden aangemeten door een arts.
| Voordelen | Nadelen |
| Geen hormonale werking | Geen soa-bescherming |
| Herbruikbaar en milieuvriendelijk | Moet voor elke vrijpartij worden ingebracht |
| Kan vlak voor seks worden ingebracht | Correcte plaatsing vereist |
| Kan ongemakkelijk zijn of allergieën veroorzaken | Moet aangemeten worden door arts |
Bron: NHS,2022
Coïtus interruptus
Ook wel "de terugtrekmethode" genoemd. De man trekt zijn penis terug voor de zaadlozing (CDC, 2023).
| Voordelen | Nadelen |
| Gratis | Zeer onbetrouwbaar |
| Geen invloed op hormonen | Geen soa-bescherming |
| Vereist veel zelfbeheersing van de man |
Intra-uteriene anticonceptie
Spiraaltjes zijn kleine apparaatjes die in de baarmoeder worden geplaatst om zwangerschap te voorkomen. Er zijn hormonale en niet-hormonale varianten. De niet-hormonale (meestal koperhoudend) maken zaadcellen minder beweeglijk. Je arts plaatst het spiraaltje. Niet voor iedereen geschikt (Cleveland Clinic, 2022):
Varianten:
-
Koperspiraal: T-vormig met koperdraad
-
Koperen ketting (GyneFix)
-
Koperparelbol (IUB): bolvormig frame
-
Koper-T met goud/zilverkern: beter verdragen
| Voordelen | Nadelen |
| Langdurig en zeer effectief (tot 10 jaar) | Inbrengen/verwijderen door arts |
| Weinig onderhoud | Kan zwaardere menstruaties geven |
| Vruchtbaarheid keert terug na verwijderen | Geen soa-bescherming |
| Geen dagelijkse aandacht nodig | Zeldzaam risico op perforatie |
| Bron: NHS, 2021 |
Bron: NHS, 2021
Chemische anticonceptie
Deze middelen doden of verlammen zaadcellen. Je brengt ze vlak voor de seks in.
Voorbeelden:
-
Zaaddodende crèmes en gels
-
Anticonceptieschuim
-
Vaginale zetpillen
| Voordelen | Nadelen |
| Makkelijk te gebruiken, geen recept nodig | Minder effectief dan andere methoden |
| Directe bescherming | Geen soa-bescherming |
| Geen langdurige bijwerkingen | Mogelijke allergische reactie of irritatie |
| Hormoonvrij | Moet voor elke vrijpartij opnieuw gebruikt worden |
Bronnen: IQWiG, 2006; Sullivan, 2021
Natuurlijke methoden
Deze methoden zijn gebaseerd op het herkennen van je vruchtbare dagen via:
-
Basale lichaamstemperatuur
-
Observatie van cervixslijm
-
Cycluskalender
| Voordelen | Nadelen |
| Geen medicatie of ingrepen | Minder betrouwbaar bij fout gebruik |
| Geen bijwerkingen of hormonen | Geen soa-bescherming |
| Beter inzicht in eigen lichaam | Vereist discipline en nauwkeurigheid |
| Goedkoop | Minder geschikt bij onregelmatige cyclus |
| Betrekt beide partners | Minder spontaan |
Sterilisatie
Permanente methode voor mannen (vasectomie) en vrouwen (afsluiten of verwijderen eileiders). Bij mannen worden de zaadleiders doorgesneden. Bij vrouwen worden de eileiders afgesloten of verwijderd. Zeer effectief, maar niet omkeerbaar. Geen soa-bescherming. Alleen geschikt voor wie zeker weet geen kinderen (meer) te willen (Mayo Clinic, 2023).
Samenvatting
Niet-hormonale anticonceptie helpt je om bijwerkingen van hormonen te vermijden. Let wel op bescherming tegen soa's, want niet elke methode biedt dat. Elke methode heeft z'n voor- en nadelen. De juiste keuze hangt af van jouw gezondheid, levensfase en toekomstplannen. Goed geïnformeerd zijn helpt je een methode te kiezen die past bij jouw leven en behoeften.
