Wat is testosteron en wat doet het?

Testosteron is een van de belangrijkste hormonen in het menselijk lichaam. Het wordt vaak uitsluitend geassocieerd met mannelijkheid, spiergroei of libido. In werkelijkheid vervult testosteron echter tal van essentiële functies bij zowel mannen als vrouwen en beïnvloedt het zowel lichamelijke als mentale processen.

In dit artikel lees je wat testosteron is, welke rollen het in het lichaam speelt, hoe testosteronniveaus in de loop van het leven veranderen, welke symptomen kunnen optreden bij een tekort of een overschot, en hoe testosteronniveaus medisch worden gemeten.

Inhoudsopgave

• Wat is testosteron?
• Welke functies heeft testosteron in het lichaam?
  
• Wat zijn normale testosteronwaarden?
• Wat gebeurt er bij een testosterontekort?
• Welke symptomen treden op bij een overschot aan testosteron?
• Hoe kunnen testosteronniveaus worden gemeten?
• Wanneer moet medische evaluatie worden overwogen?

Wat is testosteron?

Testosteron is een geslachtshormoon dat behoort tot de groep van androgenen. Bij mannen wordt het voornamelijk geproduceerd in de testikels; bij vrouwen worden kleinere hoeveelheden geproduceerd in de eierstokken. Daarnaast dragen de bijnieren bij beide geslachten bij aan de productie van testosteron.

Hoewel testosteron vaak wordt aangeduid als een “mannelijk hormoon”, is het ook essentieel voor vrouwen. Het werkt op tal van weefsels en orgaansystemen en speelt een rol in spier- en botstofwisseling, energiebalans, libido en psychisch welzijn (Cleveland Clinic, 2024).

Welke functies heeft testosteron in het lichaam?

Bij mannen:

• Ontwikkeling van de mannelijke voortplantingsorganen tijdens de puberteit

• Ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken (gezichtsbeharing, stemverlaging, lichaamsbeharing)

• Bevordering van spiermassa en botdichtheid

• Ondersteuning van de spermaproductie

• Regulatie van libido en seksuele functie

• Invloed op stemming, motivatie en concentratie

Bij vrouwen:

• Ondersteuning van de botgezondheid

• Behoud van spierkracht en lichamelijke prestaties

• Invloed op seksueel verlangen en opwinding

• Bijdrage aan de hormonale balans (bijv. interactie met oestrogeen)

Een evenwichtig testosteronniveau is daarom niet alleen relevant voor voortplanting, maar ook voor de algehele lichamelijke en mentale gezondheid (HarvardHealth, 2025).

Wat zijn normale testosteronwaarden?

Testosteron circuleert in het bloed in twee vormen:

• Gebonden testosteron

• Vrij testosteron (biologisch actief)

Totaal testosteron omvat beide fracties en is de waarde die in de klinische praktijk het meest wordt gemeten.

Referentiewaarden voor totaal testosteron (nmol/L)*

*Referentiewaarden kunnen variëren afhankelijk van het laboratorium, de meetmethode, leeftijd en het tijdstip van de dag. Bloedafname vindt idealiter ’s ochtends plaats tussen 8.00 en 10.00 uur.

Bron: MedlinePlus, 2024

Hoe veranderen testosteronniveaus met de leeftijd?

Bij mannen beginnen testosteronniveaus vanaf ongeveer het 30e levensjaar geleidelijk te dalen (ongeveer 1% per jaar). Bij vrouwen nemen de androgenenniveaus aanzienlijk af, vooral na de menopauze.

Wat gebeurt er bij een testosterontekort?

Een testosterontekort kan verschillende symptomen veroorzaken.

Typische symptomen bij mannen:

• Aanhoudende vermoeidheid en gebrek aan motivatie

• Verlies van spiermassa en kracht

• Toename van lichaamsvet, vooral buikvet

• Verminderd libido of erectiestoornissen

• Stemmingsveranderingen of depressieve klachten

• Slaapstoornissen

Mogelijke symptomen bij vrouwen:

• Verminderd seksueel verlangen

• Spierzwakte

• Chronische vermoeidheid

• Afgenomen botdichtheid

Deze symptomen zijn niet specifiek voor een testosterontekort en moeten medisch worden beoordeeld als ze optreden of aanhouden (Cleveland Clinic, 2022; Cleveland Clinic, 2023).

Wat zijn de oorzaken van een testosterontekort?

Lage testosteronniveaus kunnen worden veroorzaakt door:

• Verouderingsprocessen

• Chronische stress

• Slaaptekort

• Ernstig overgewicht of obesitas

• Bepaalde medicijnen (bijv. corticosteroïden, opioïden)

• Aandoeningen van de testikels, eierstokken of hypofyse

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Welke symptomen treden op bij een overschot aan testosteron?

Aanhoudend verhoogde testosteronniveaus zijn zeldzaam en worden vaak geassocieerd met hormonale aandoeningen of extern hormoongebruik (bijv. anabole steroïden).

Mogelijke symptomen bij mannen:

• Acne en een vette huid

• Stemmingswisselingen of verhoogde prikkelbaarheid

• Haaruitval

• Onderdrukking van de natuurlijke spermaproductie bij extern testosterongebruik

Mogelijke symptomen bij vrouwen:

• Overmatige groei van gezichts- of lichaamsbeharing (hirsutisme)

• Onregelmatige menstruatiecycli

• Acne

• Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)

Bron: Cleveland Clinic, 2025

Hoe kunnen testosteronniveaus worden gemeten?

Testosteronniveaus worden gemeten met een bloedtest. Meestal wordt eerst totaal testosteron bepaald. Afhankelijk van de klinische vraag kunnen aanvullende markers zoals SHBG, vrij testosteron of estradiol nuttig zijn.

De test kan worden uitgevoerd door een arts of via een gecertificeerde thuistest, zoals de Homed-IQ Testosterontest. Met deze test kun je eenvoudig thuis een bloedmonster afnemen en dit laten analyseren in een gecertificeerd medisch laboratorium. Thuistests kunnen een eerste indicatie geven, maar vervangen geen medische diagnose of behandelbeslissingen (MedlinePlus, 2025).

Wanneer moet medische evaluatie worden overwogen?

Medische evaluatie wordt aanbevolen als:

• meerdere van de genoemde symptomen aanwezig zijn

• de symptomen langere tijd aanhouden

• afwijkende laboratoriumuitslagen worden vastgesteld

• er sprake is van een onvervulde kinderwens

Individueel medisch advies is essentieel om de oorzaken te verduidelijken en een passende behandeling te starten.

Conclusie

Testosteron is een sleutelhormoon voor gezondheid, prestaties en welzijn bij zowel mannen als vrouwen. Een bewuste omgang met hormonale gezondheid en medisch verantwoorde diagnostiek zijn cruciaal om veranderingen correct te interpreteren en de gezondheid op lange termijn te behouden.