Wat is darmkanker?

Darmkanker is kanker die begint in de dikke darm (het colon) of de endeldarm, en is een van de meest voorkomende vormen van kanker wereldwijd (Rawla et al., 2019).. In 2020 werden wereldwijd meer dan 1,9 miljoen nieuwe gevallen van darmkanker vastgesteld (Xi & Xu, 2021). Darmkanker wordt soms ook wel colon- of colorectale kanker genoemd. Hoewel darmkanker een ernstige ziekte kan zijn, is het goed behandelbaar als het in een vroeg stadium wordt ontdekt – vaak zelfs met minder ingrijpende behandelingen. Om darmkanker vroegtijdig op te sporen, zijn er verschillende screeningsmethodes ontwikkeld die controleren op poliepen of veranderingen in de darmen die kwaadaardig kunnen worden.

Inhoudsopgave

• Wat is darmkanker?
• Hoe ontstaat darmkanker?
• Symptomen van darmkanker
• Hoe vaak komt darmkanker voor?
• Risicofactoren voor darmkanker
• Hoe wordt darmkanker getest?
• Diagnose van darmkanker
• Behandeling van darmkanker

Wat is darmkanker?

Darmkanker ontstaat wanneer kankercellen zich ontwikkelen in de dikke darm of endeldarm. Meestal begint het als kleine, goedaardige gezwellen genaamd poliepen die zich vormen aan de binnenwand van de darm. Na verloop van tijd kunnen deze poliepen kwaadaardig worden (Mayo Clinic, 2022). Niet alle poliepen worden kanker, en het risico hangt af van het type poliep. Een type poliep met een verhoogd risico op kwaadaardigheid is het adenoom (University of Michigan). Poliepen komen vaker voor bij oudere volwassenen, en daarom richt screening zich op deze leeftijdsgroep.

De verschillende soorten darmkanker

Darmkanker kan zich ontwikkelen in de dikke darm of de endeldarm. Het type kanker hangt af van de cel waarin het ontstaat. De meeste vormen van colorectale kanker zijn adenocarcinomen – dit betekent dat ze ontstaan in cellen die slijm aanmaken om de darmwand te smeren (American Cancer Society, 2022). Andere, zeldzamere vormen zijn:

• Carcinoïde tumoren: ontstaan uit hormoonproducerende neuro-endocriene cellen

• Sarcomen: ontstaan in bindweefsel in de darmwand

• Gastro-intestinale stromatumoren (GIST): ontstaan in speciale cellen van het spijsverteringskanaal, zelden in de dikke darm

• Lymfomen: ontstaan in lymfecellen, ook mogelijk in de dikke darm of endeldarm

Bron: American Cancer Society, 2022

Hoe ontstaat darmkanker?

Darmkanker begint meestal als een goedaardige poliep in de darmwand. Na verloop van jaren kan zo’n poliep kwaadaardig worden, waarbij de cellen zich ongecontroleerd gaan delen en een tumor vormen (American Cancer Society, 2022). Poliepen ontstaan spontaan en zijn vaak slechts enkele millimeters groot. Door de darm te controleren en poliepen te verwijderen voordat ze kanker worden, kun je darmkanker effectief voorkomen. Niet alle poliepen worden kanker, maar ze moeten wel verwijderd worden om te onderzoeken of ze risicovol zijn.

Symptomen van darmkanker

In de beginfase veroorzaakt darmkanker vaak geen klachten, daarom is vroege opsporing zo belangrijk. Mogelijke symptomen zijn:

• Bloed of slijm in de ontlasting

• Verandering in frequentie of structuur van je ontlasting

• Verminderde eetlust

• Onbedoeld gewichtsverlies

• Buikpijn of darmkrampen

• Het gevoel dat je darm niet helemaal leeg raakt

• Vermoeidheid

Bron: Mayo Clinic, 2022

Hoe vaak komt darmkanker voor?

Darmkanker is wereldwijd de derde meest voorkomende vorm van kanker, en ook in Europa een van de meest voorkomende. In 2020 kregen naar schatting 340.000 mensen in de EU de diagnose (OECD). De meeste mensen met darmkanker zijn ouder dan 50 jaar, maar het komt steeds vaker voor bij jongvolwassenen (NIH, 2020).

Risicofactoren voor darmkanker

De belangrijkste risicofactor is leeftijd – de meeste gevallen doen zich voor bij mensen van 50 jaar en ouder (Cancer.net, 2022). Andere risicofactoren zijn:

• Familiegeschiedenis van darmkanker of poliepen

• Overgewicht of obesitas

• Weinig lichaamsbeweging

• Chronische darmontstekingen zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa

• Weinig groente en fruit in je voeding

• Vetrijke en vezelarme voeding

• Alcohol- en tabaksgebruik

• Erfelijke aandoeningen zoals Lynch-syndroom

Bron: Mayo Clinic, 2022

Hoe wordt darmkanker getest?

Er zijn verschillende manieren om op darmkanker te screenen. Een veelgebruikte methode is de FOBT (fecaal occult bloed test) of de FIT (fecale immunochemische test). Deze tests zoeken naar onzichtbaar bloed in je ontlasting, wat kan wijzen op poliepen of kanker (Cancer.net, 2022). Je kunt deze tests thuis uitvoeren, en in veel landen maken ze deel uit van het bevolkingsonderzoek. Bij thuistests neem je zelf een ontlastingsmonster en stuur je dat op naar een laboratorium. De Bowel Cancer Test van Homed-IQ is een FIT-test die je helemaal thuis kunt doen. Deze tests moeten elke 1 tot 2 jaar herhaald worden.

Andere vormen van screening zijn lichamelijke onderzoeken van de darm waarbij poliepen worden verwijderd. Bij een sigmoïdoscopie wordt het onderste deel van de dikke darm bekeken met een buisje met licht. Een coloscopie bekijkt de hele dikke darm. Deze hoeven minder vaak herhaald te worden dan de thuistests. Als er iets afwijkends wordt gevonden bij een test of sigmoïdoscopie, dan volgt meestal een coloscopie.

De keuze voor de juiste test hangt af van je persoonlijke risicoprofiel, en dat bespreek je het best met je arts. Het soort test, de frequentie en de leeftijd waarop je begint, kunnen verschillen per land. Wat belangrijk is: laat je regelmatig testen.

Wanneer moet je naar de dokter?

Als je een positieve uitslag krijgt bij de FOBT of FIT, moet je contact opnemen met je arts voor verder onderzoek. Je krijgt dan waarschijnlijk een coloscopie. Als je test negatief is maar je hebt klachten die op darmkanker kunnen wijzen, of je hebt een familiegeschiedenis van de ziekte, bespreek dan met je arts of aanvullend onderzoek nodig is.

Diagnose van darmkanker

Bij een positieve ontlastingstest volgt meestal een coloscopie. Tijdens dit onderzoek kunnen poliepen en stukjes weefsel worden verwijderd en onderzocht op kankercellen. Als er kanker wordt vastgesteld, wordt met MRI- of CT-scans gekeken in welk stadium de ziekte zit en of deze zich heeft verspreid (NHS, 2021).

Behandeling van darmkanker

De behandeling hangt af van de locatie van de kanker en of deze is uitgezaaid. Meestal wordt eerst een operatie uitgevoerd om het aangetaste deel van de darm te verwijderen (NHS, 2021). Afhankelijk van de verspreiding van de kanker kan de behandeling worden aangevuld met chemotherapie, bestraling of andere therapieën.